نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری ، گروه علوم سیاسی، مسائل ایران،دانشکده حقوق ،الهیات و علوم سیاسی ، واحد علوم و تحقیقات ،دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران

2 استادیار گروه علوم سیاسی، واحد تاکستان، دانشگاه آزاد اسلامی، تاکستان، ایران

چکیده

 موقعیت ژئوپلیتیک کشورها در طول زمان و تحت ‏تأثیر عوامل مختلفی همچون جنگ‌ها، انقلاب‌ها، تحولات نظام بین‌المللی و نظام جهانی و تغییر در موازنه‌های قدرت همواره در حال تغییر و تحول می‌باشد. ایران یکی از کشورهایی بوده است که ژئوپلیتیک آن در طول چهار دهه‌ی گذشته دچار تغییر و تحولات زیادی شده است که علل آن را می‌توان در طیف مختلفی از عوامل ژئوپلیتیک داخلی و خارجی جستجو کرد. این مقاله با استفاده از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و کتابخانه‌ای به دنبال بررسی روند تغییر و تحولات موقعیت ژئوپلیتیک ایران در دوره‌های قبل و بعد از انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی بوده است تا بتوانیم چگونگی و علل این روند را مورد واکاوی و بررسی ژرف‌تر قرار دهد. استدلال منتج از مقاله‌ی حاضر، این است که روند تحولات ژئوپلیتیک ایران بسیار سریع و در دهه‌های اخیر بیشتر متأثر از روند تغییر و تحولات درونی جامعه‌ی ایران و پتانسیل‌های قدرت‌زایی درونی بوده است و عوامل خارجی و بین‌المللی نقش ثانویه را در این روند داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Impact of Iran's Geopolitical Situation on Foreign Policy (Before and After the Islamic Revolution)

نویسندگان [English]

  • saeed Jahangiri 1
  • seyed asadolah athari 2

1 Ph.D. in Political Science, Issues of Iran, Faculty of Law, Theology and Political Science, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran

2 Assistant Professor, Department of Political Science, Takestan Branch, Islamic Azad University, Takestan, Iran

چکیده [English]

The geopolitical position of countries is constantly changing over time and under the influence of various factors such as wars, revolutions, changes in the international system and the world system, and changes in the balance of power. Iran has been one of the countries whose geopolitics has undergone many changes over the past four decades, the causes of which can be traced to a variety of domestic and foreign geopolitical factors. This article uses descriptive-analytical research method and library to study the trend of changes and developments in Iran's geopolitical situation in the period before and after the Islamic Revolution and the imposed war to be able to analyze and study in more depth how and causes of this trend. . The argument of the present article is that the process of geopolitical developments in Iran is very fast and in recent decades has been more influenced by the internal changes and developments of Iranian society and internal empowerment potentials and external and international factors have played a secondary role in this process.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geopolitical situation
  • geopolitical transformation
  • Islamic revolution
  • imposed war
 ابوالحسن شیرازی، حبیب­اله (1387)، جایگاه منابع انرژی در امنیت خلیج فارس و امنیت آمریکا با توجه به الگوی امنیت مشارکتی، فصل­نامه­ی تخصصی علوم سیاسی، تابستان، سال چهارم، شماره هفتم، صص. 187-211.
احمدی، سیدعباس (1384)، جایگاه ایران در نظریه­ های ژئوپلیتیک، تهران: اولین کنگره­ی انجمن ژئوپلیتیک ایران، پاییز، صص.277-297.
آذری­نجف­آبادی، محمدمهدی (1390)، تغییر مرکز ثقل سیاست خارجی آمریکا پس از یازده سپتامبر 2001.م، فصل­نامه­ی سیاست خارجی، سال بیست و پنچم، پاییز، شماره 3، صص. 702-734.
اردستانی، حسین (1388)، جنگ ایران و عراق؛ رویارویی استراتژی­ها، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ.
امام خمینی، سیدروح­الله (1385)، صحیفه امام: مجموعه آثار امام خمینی(ص)، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، جلد 12.
امیراحمدی، هوشنگ، ترجمه­ی علیرضا طیب (1384)، سیاست خارجی منطقه‌ای ایران(بخش اول)، ماطلاعات سیاسی اقتصادی، سال هفتم، شماره 12-11، مرداد و شهریور 1384، صص 74-89.
ایزدی، جهانبخش (1390)، راهبردهای تحقق تعامل موثر و سازنده ایران در نظام بین­الملل، تهران: فصل­نامه­ی ره­نامه سیاست­گذاری، سال دوم، بهار، شماره سوم، صص.43-67.
آیین، یاسر (1388)، تقابل آینده­گرایی ایرانی و امریکایی، تهران: فصل­نامه­ی مشرق، سال سوم، شماره یازدهم، پاییز، صص.201-222.
بهشتی، محمد، باهنر، محمدجواد (بی تا)، نقش قیامتی صدور انقلاب اسلامی، تهران: انتشارات قیام.
حافظ­نیا، محمدرضا (1384)، نقش استراتژیک خلیج فارس و تنگه هرمز، تهران: سمت.
حافظ­نیا، محمدرضا (1385)، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: انتشارات پاپلی.
حشمت­زاده، محمد­باقر (1379)، ارتباط و امنیت ملی در جنگ ایران و عراق، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ.
خرمی، محمدعلی (1387)، جنگ ایران و عراق در اسناد سازمان ملل متحد، تهران: مرکز اسناد و دفاع مقدس، ج.1، ص.56.
خلیلی، محسن (1390)، بایستگی­های ژئواکونمیک توسعه­ ی منطقه­ ی جنوب شرق ایران، فصل­نامه­ی روابط خارجی، سال سوم، شماره­ی چهارم، زمستان، صص.81-124.
درودیان، محمد (1378)، جنگ؛ بازیابی ثبات، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، ج.2.
درودیان، محمد (1382)، اجتناب­ ناپذیری از جنگ، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، ج.2.
درویشی، فرهاد (1384)، روابط ایران و شوروی در دوره­ ی جنگ ایران و عراق سال­های 1359 تا 1367 با تأکید بر مسئله­ ی افغانستان، تهران: فصل­نامه­ی راهبرد، سال بیستم، شماره 35 ، پاییز، صص. 29-52.
ر.سیوتز، کارول (1386)، اتحاد شوروی و خلیج فارس در دهه 1980م. ، ترجمه­ی بیژن اسدی، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ.
رحیمی، حسن (1387)، نقش رهبری سیاسی در جنگ­های معاصر ایران، تهران: فصل­نامه­ی پیک­نور، سال هفتم، شماره دوم، تابستان، صص. 102-120.
زمانی، هادی (2008)، نفرین نفت: تجربه ایران؛ موانع تکوین دولت مدرن و توسعه اقتصادی در ایران، لندن، ج.2.
صدور انقلاب اسلامی از دیدگاه امام خمینی، تهران: نشر عروج.
صفوی، یحیی (1388)، مبدأ تحول در استراتژی نظامی ایران عملیات ثأمن­الائمه، تهران: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس.
طباطبایی، علی (1389)، تأثیر قراردادهای همکاری ناتو و کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران: فصل­نامه­ی راهبرد، سال نوزدهم، تابستان، شماره­ی 55، صص. 59-77.
علومی، ابراهیم (1387)، بحران گروگان­ گیری و تحریم ایران، تهران: فصل­نامه­ی راهبرد، سال هفدهم، تابستان، شماره­ی47، صص. 98-121.
فاضلی­نیا، نفیسه (1385)، ژئوپلیتیک شیعه و مسئله ­ی امنیت ملی ایران، فصل­نامه­ی شیعه­شناسی، سال چهارم، بهار، شماره­ی 13، صص. 21-36.
مجتهدزاده، پیروز (1387)، جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، تهران: سمت.
محمدی، منوچهر (1384)، دکترین تعامل سازنده در سیاست خارجی کشور3)، فصل­نامه­ی راهبرد، سال اول، تابستان، شماره­ی4، صص. 139-190.
میرحیدر، دره (1389)، تحولات پنچ دهه اندیشه و جستار در جغرافیای سیاسی، مشهد: انتشارات پاپلی.
الهی، همایون (1386)، خلیج فارس و مسائل آن، تهران: نشر قومس.
واعظی، محمود (1385)، ژئوپلیتیک بحران در آسیاسی مرکزی و قفقاز بنیان­ها و بازیگران، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.