نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری روابط بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، تهران، ایران.

2 دانشیار روابط بین الملل دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه، تهران، ایران.

چکیده

DOR:20.1001.1.25884565.1398.3.11.4.5
منابع آب به عنوان یک موضوع با اهمیت در صحنه سیاست داخلی کشورها به ویژه در مناطق خشک و کم آب جهان نظیر خاورمیانه از دیرباز مطرح بوده و همچنان اهمیت خود را حفظ کرده است. طبق اعلام مطالعات سازمان ملل متحد کمبود آب، بحرانی حاد در سراسر خاورمیانه می‌باشد. بحرانی که تنها از طریق اعمال برنامه ریزی های کلان و واقع بینانه و مبتنی بر تعاملات بین المللی و با استفاده از تمامی امکانات و ظرفیت‌ها قابل کنترل خواهد بود. این مقاله با استفاده از مطالعات کتابخانهای و اسنادی به مطالعه وضعیت و ابعاد بحران آب در منطقه خاورمیانه و چالشها و راهکارهای حل این مسئله پرداخته است. با توجه به نتایج به دست آمده آینده بحران در کل منطقه خاورمیانه عربی نگران کننده است اما شدت و ضعف آن در همه نقاط و بخشها یکسان نیست و در همه حوزه‌ها هم علل بروز بحران یکی نبوده و به همین دلیل دورنمای بحران نیز در آنها متفاوت است. بحران آب در خلیج فارس عمدتاً ناشی از کمبود طبیعی منابع آبی است و در حال حاضر به دلیل وجود همزمان دلارهای نفتی، همسایگان پرآب و دسترسی آسان به آب دریا جهت اجرای پروژه‌های شیرین سازی آب این بحران کنترل شده است و مادامی که درآمد نفت باشد این شرایط تداوم خواهد یافت. چالش‌های پیش روی بحران آب در خاورمیانه بصورت بالقوه و بالفعل در رابطه منابع آب موجود در منطقه خاورمیانه وجود دارد که بسیاری از عوامل، به نوعی ریشه در مدیریت و نحوه استفاده از منابع آب دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Water crisis in the Middle East

نویسندگان [English]

  • mahrokh afshar 1
  • mohammadreza dehshiri 2

1 PhD student in International Relations, Islamic Azad University, Tehran Central Branch, Tehran, Iran.

2 Associate Professor of International Relations, Faculty of International Relations, Ministry of Foreign Affairs, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Water resources have long been an important issue in the domestic politics of countries, especially in arid and low-water areas of the world, such as the Middle East. According to UN studies, water scarcity is an acute crisis throughout the Middle East. A crisis that can only be controlled through the implementation of macro-realistic planning based on international interactions and using all the capabilities and capabilities. This paper has used library and documentary studies to study the status and dimensions of the water crisis in the Middle East and the challenges and solutions to this problem. According to the results, the future of the crisis in the whole region of the Arab Middle East is worrying, but its intensity and weakness are not the same in all parts and sectors, and in all areas the causes of the crisis are not the same, and therefore the outlook for the crisis is different. . The Persian Gulf water crisis is largely due to a natural shortage of water resources and is currently controlled by the crisis due to the simultaneous existence of oil dollars, water-rich neighbors and easy access to seawater to carry out water desalination projects. Conditions will continue. The challenges facing the water crisis in the Middle East potentially exist in relation to existing water resources in the Middle East, many of which have some roots in the management and use of water resources

کلیدواژه‌ها [English]

  • Water crisis in the Middle East
ببران، صدیقه و هنربخش، نازلی (1386). «بحران وضعیت آب در ایران و جهان»، پژوهشنامه مطالعات توسعه پایدار و محیط زیست، شماره اول.
برادن، کتلین؛ شلی، فرد (1383). ژئوپلیتیک فراگیر، ترجمه علیرضا فرشچی و حمیدرضا رهنما، تهران: انتشارات دوره عالی جنگ، چاپ اول.
براون، لستر (1387). طرح امید آینده و محیط زیست، ترجمه حمید طراوتی، مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ اول.
حافظ نیا، محمدرضا (1385). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: انتشارات پایلی، چاپ اول.
حافظ نیا، محمدرضا و نیکبخت، مهدی (1382). «آب و تنش‌های اجتماعی- سیاسی مطالعه موردی گناباد»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال هجدهم، شماره 66 – 65، مشهد، صص 81 – 65.
حسینی، سیدنبی (1387). «کشاورزی ایران در بستر جهانی شدن (چالش‌ها و فرصتها)»، ماهنامه اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 253 – 254، صص 145 – 120.
دفتر برنامه ریزی کلان آب و آیفا. (1397). برنامه‌های توسعه: گزارش عملکرد برنامه ششم در سال 1396.
روحانی، حسن (1390). امنیتملی و نظام اقتصادی ایران، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک، چاپ چهارم.
زیباکلام، صادق (1387). ما چگونه ما شدیم، ریشه یابی علل عقب ماندگی ایران، تهران: روزنه.
سلامی، محمد (1390). «تعارضات و منابع تنش در مناسبات ایران و عراق پس از صدام»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال هجدهم، شماره 1، صص 53 – 34.
شستلند، ژان- کلود و شنه- کلود (1380). جمعیت جهان چالش‌ها و مسائل، ترجمه سیدمحمد سیدمیرزایی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، جلد دوم، چاپ اول.
شکیبا، علی رضا (1387). بحران؛ دانشنامه مدیریت شهری و روستایی، تهران: انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، چاپ اول.
صادقی، سیدشمس الدین (1385). «هیدرولیک و بحران آب»، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره 45، صص 115- 116.
عطافر، علی و مرضیه شجاعی (1390). «نقش آب در موقعیت راهبردی ایران در خاورمیانه»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال هجدهم، شماره 1، صص 75 – 58.
علیزاده، محمد (1383). «آب و جمعیت دو عامل تنش آفرین در ایران»، فصلنامه آب و توسعه، شماره 9.
کاویانی راد، مراد (1384). «مناسبات هیدروپلیتیک ایران و افغانستان»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال هشتم، شماره دوم، تابستان، صص 111- 86.
کوشکی، صادق (1382). «بحران آب و امنیت داخلی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال ششم، شماره دوم، صص 64-48.
مجتهدزاده، پیروز (1381). جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.
مختاری هشی، حسیو و قادری حاجت، مصطفی (1387). «هیدروپلیتیک خاورمیانه در افق سال 2025 میلادی، مطالعه موردی: حوضه‌های دجله و فرات، رود اردن و رود نیل»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال چهارم، شماره اول، صص 109- 90.
ملکی، بهنام (1383). «رودخانه هیرمند و چالشهای پیش رو»، ماهنامه اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 210 – 209، بهمن و اسفند، صص 140 – 128.
مینایی، مهدی (1386). «آب، عاملی مؤثر در تعیین نقش و جایگاه ژئواکونومیک ایران در منطقه خاورمیانه»، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال چهاردهم و پانزدهم، شماره 1 و 4، صص 78 – 60.
نی ریزی، سعید (1397). «بحران‌های بین المللی منابع آب، اهمیت آب در خاورمیانه»، فصلنامه آب و فاضلاب، دوره 29، شماره 6 (118)، 8.
Fahimi Roudi, Farzaneh (2009). “FINDING THE BALANCE: Population andWater Scarcity in the Middle East and North AfricaPOPULATION REFERENCE BUREAU”,1875 Connecticut Ave., NW, Suite Washington, DC USA
FAO (1997). Irrigation in the Near East in Figures. Water Report No. 9. FAO Rome, Italy.
www.wnn.ir/html/index.php? Name= Sections&req = viewarticle