فریده فرهمندزاده؛ سعید صادقی
دوره 7، شماره 4 ، دی 1402، ، صفحه 261-282
چکیده
همچون سایر اصلاحات عمودی، اصلاحات عباس میرزا نایبالسلطنه رویکردی آمرانه داشت. این شیوه فوری و تنها راه شناخته شده در ساختار اتحادیه ایلی مبتنی بر تغلّب بود. در الگوی آمرانه متکی بر کیش شخصیت، کاریزمای ...
بیشتر
همچون سایر اصلاحات عمودی، اصلاحات عباس میرزا نایبالسلطنه رویکردی آمرانه داشت. این شیوه فوری و تنها راه شناخته شده در ساختار اتحادیه ایلی مبتنی بر تغلّب بود. در الگوی آمرانه متکی بر کیش شخصیت، کاریزمای فردی نقش مهمی داشت. بر اساس یافتههای این مطالعه، عوارض ناشی از/منتج به چنین الگویی، پدیداری رویکردی متناقض و مانعی برای اصلاحات بود. تکیه بر کیش شخصیت تکیه بر سنت و در تضاد با ماهیت متکثر نوگرایی است. به دلیل تکرار این رویکرد، ارائه تعریف روشنی از الگوی آمرانه دوره فتحعلی شاه به عنوان نقطه عزیمت نوگرایی غربگرا، برای یافتن انگیزهها و راهکارها ضروری است. کوشش در اثبات این ادعاست که عوارض ناشی از الگوی آمرانه شامل عدم اراده برای گذار از سنتهای ناکارآمد، نبود رویکردی مدون بر این مبنا، و توسل به سنت برای گذار از آن، دستاوردهای اصلاحات را مخدوش کرد. درواقع فقدان بوروکراسی مستقل، متعهد و مستند، نه تنها به رویکرد صرفا نظامی و رقابتی دامن زد، بلکه با وابستگی به ابزار و اندیشههای سنتی در همان سنتها محصور ماند. یک آسیبشناسی تاریخی برای ارائه الگویی کلی از موانع و دلایل، اولین قدم برای گذار از چنین پدیدهایی است و همچنین دانش مفیدی را برای گذار از وضعیت انقباضی حاصله فراهم میکند.