نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 دکترای جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

2 کارشناسی ارشد مطالعات منطقه ای خاورمیانه و شمال آفریقا دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس، چالوس، ایران

3 کارشناس ارشد فقه و حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل، بابل، ایران

چکیده

قلمروهای ژئواستراتژیک قبل از دو جنگ جهانی براساس اهداف نظامی ترسیم می‌گردید در نتیجه مناطق ژئوپلیتیک نیز می‌بایست توجیه کننده و در بردارنده اهداف و برنامه‌های نظامی می‌بودند و به همین علت به محض احساس کوچک‌ترین تغییر و تحول در ساختار نظام ژئوپلیتیکی هر کشور ایجاد درگیری نظامی و توسل به زور گریزناپذیر بود. به مرور زمان و پس از فروپاشی بلوک شرق و بوجود آمدن تغییرات و تحولات جدید در مقوله امنیت و مباحث استراتژیک و غلبه اهداف اقتصادی سیاسی بر موضوعات صرفاً سیاسی ساختارهای نظام‌های ژئوپلیتیکی به سمت تبدیل شدن به ژئواکونومی در حال حرکت می‌باشند از این رو قلمروهای ژئواستراتژیک حتی فرسنگ‌ها دورتر از مرزهای سرزمینی باید توجیهی اقتصادی- نظامی داشته باشد. این چرخش قابل ملاحظه‌ای است که ما امروزه شاهد تغییر در استراتژی‌های گوناگون قدرت‌ها به ویژه ایالات متحده آمریکا هستیم و روی همین اصل برای اولین بار دراواخر قرن دهه 90 میلادی واژه ژئواکونومی مطرح شد که برخی به اشتباه آن را جایگزین ژئوپلیتیک می‌دانند و گروهی هم به اشتباه فکر می‌کنند که دوران ژئوپلیتیک به سر آمده و دوران ژئواکونومیک مطرح است. در حالی که این یک اشتباه در تعبیر مفاهیم است زیرا واژه ژئواکونومی در واقع تغییر نام و هدف ژئواستراتژی است. به تعبیر صحیح‌تر در مفهوم ژئواکونومی، اهداف با دخل تصرف در استراتژی‌های اقتصادی، با بهره‌گیری از بستر ژئوپلیتیک به اهداف استراتژیک تغییر شکل داده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Changing the approach from geopolitics to geoeconomy in the West Asian region and the strategies of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Fariborz Mohammadi 1
  • seyed mohammadjavad momeni 2
  • Mohammad Hossein Tagvi Kutnai 3

1 PhD in Sociology, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Tehran, Iran

2 M.Sc. in Regional Studies, Middle East and North Africa, Islamic Azad University, Chalous Branch, Chalous, Iran

3 Master of Fiqh and Islamic Law, Islamic Azad University, Babol Branch, Babol, Iran

چکیده [English]

Before the two world wars, the geostrategic territories were drawn based on military goals, as a result, the geopolitical regions had to justify and contain military goals and plans, and for this reason, as soon as the slightest change in the structure of the geopolitical system of any country is felt, military conflict and recourse are created. Force was unavoidable. Over time and after the collapse of the Eastern Bloc and the emergence of new changes and developments in the category of security and strategic issues and the predominance of political economic goals over purely political issues, the structures of geopolitical systems are moving towards becoming a geoeconomy, hence the geostrategic territories even Farsangs away from the territorial borders should have an economic-military justification. This is a remarkable turn that we are witnessing today a change in the various strategies of the powers, especially the United States of America, and on this principle, the word geoeconomy was proposed for the first time at the end of the 1990s, which some mistakenly consider to be a substitute for geopolitics, and another group mistakenly They think that the era of geopolitics is over and the era of geoeconomics is in question. While this is a mistake in the interpretation of concepts because the word geoeconomy is actually a change in the name and purpose of geostrategy. In a more correct interpretation in the concept of geo-economics, the goals have been transformed into strategic goals by taking advantage of the geopolitical platform by interfering in the economic strategies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geography
  • power
  • economy
  • geostrategic
  • geopolitical
  • geoeconomics
  • West Asia
آشوری، داریوش (1373). دانشنامه­ی سیاسی، تهران: مروارید.
آزادی، عباس (1381). «تحلیل بر عملکرد سازمان اکو»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
اخباری، محمد (1383). «ساختار ژئوپلیتیکی جهان و تأثیر آن بر خاورمیانه»، مجموعه مقالات نخستین کنگره علمی انجمن ژئوپلیتیک ایران، تهران: سازمان جغرافیایی.
ابراهیم زاده، عیسی؛ بذرافشان، جواد (1386). «مدل پخش قصایی‌ها گراتراند و پخشایش قصایی زعفران در خراسان» مجله جغرافیایی و توسعه، بهار و تابستان.
ابرک، کریس (1387). ترکیه، ترجمة مهسا خلیلی، چاپ دوم، تهران: انتشارات ققنوس.
ایولاکست، توسته (1368). مسائل ژئوپلیتیک: اسلام، دریا، آفریقا، ترجمه­ی عباس آگاهی، بی جا، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
ازغندی، علیرضا (1370). نظام بین‌المللی ، بازدارندگی و همپایگی استراتژیک، تهران: نشر قومس.
احمدیان، محمدعلی (1385). ویژگی‌ جغرافیایی کشورهای اسلامی، چاپ سوم، تهران: انتشارات سخن‌گستر.
اف.بودئن (1347). ا قتصاد نوین جلد 2، ترجمة احمد نامدار، تهران: نشر اقبال.
بدیعی، ربیع (1367). جغرافیای مفصل ایران، جلد سوم، جغرافیای اقتصادی، تهران: نشر اقبال.
تودارو، مایکل (1366). توسعه اقتصادی در جهان سوم، ترجمة غلامعلی فرجادی ـ وحید سهرابی، تهران: انتشارات سازمان برنامه و بودجه.
بشیریه، حسین (1380). آموزش دانش سیاسی، تهران: مؤسسه­ی نگاه معاصر.
تقوی اصل، عطا (1384). ژئوپلیتیک جدید ایران: از افغانستان تا گرجستان، تهران: وزارت امورخارجه.
جفری کمپ، رابرت هارکاوی (1383). جغرافیای استراتژیک خاورمیانه، ترجمه سید مهدی حسینی متین، تهران: پژوهشکده‌ی مطالعات راهبردی.
حافظ نیا، محمدرضا (1385). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: پاپلی.
حیدری، غلامحسن (1389). مکاتب ومفاهیم جغرافیا، جزوة درسی، گروه‌ جغرافیای دانشگاه‌آزاد تهران‌ مرکزی، پاییز.
دال، رابرت (1397). چندسالاری، مشارکت و مخالفت، مترجم: ابراهیم اسکافی، تهران: شیرازه کتاب ما.
دال، رابرت (1389). دربار دموکراسی، ترجمه حسن فشارکی، تهران: نشر و پژوهش شیرازه.
رحیم پور، علی (1384). تحولات ژئواستراتژیک در سده بیست‌ویکم و جایگاه منطقه‌ای ایران، 8/12/1384.
ژیروید اتوتایل، و دیگران (1380). اندیشه های ژتوپلیتیک در قرن بیستم، ترجمه محمدرضا حافظ نیا و هاشم نصیری، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
عالم، عبدالرحمن (1388). بنیادهای علم سیاست، چاپ بیستم، تهران: نشر نی.
عزتی، عزت اللّه (1380). ژئوپولتیک در قرن 21، تهران: انتشارات سمت، چاپ اول.
عزتی، عزت‌اله (1389). مبانی ژئوپلیتیک، جزوة‌ درسی، دانشگاه آزاد تهران مرکزی، پاییز.
عزتی، عزت اله (1384). ژئواکونومی انرژی و پیامدهای امنیتی آن بر سه کشور ایران، پاکستان و هند، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
لورو، پاسکال؛ و توال، فرانسوا (1381). کلیدهای ژئوپلیتیک، ترجمه­ی حسن صدوقی، تهران: انتشارات شهید بهشتی.
مطیعی لنگرودی، یداله (1366). سیر اندیشه در قلمرو جغرافیای انسانی، چاپ دوم، تبریز: دانشگاه تبریز.
مویر، ریچارد (1379). درآمدی نو بر جغرافیای سیاسی، ترجمة دره میر حیدر و  سید یحیی صفوی، چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان جغرافیای نیروهای مسلح.
محمدی، ابراهیم (1388). تحلیلی بر مفهوم ژئوپلیتیک و تأثیر آن بر امنیت ملی ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی، دانشگاه آزاد تهران مرکزی.
مجتهدزاده، پیروز (1381). جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، تهران: انتشارات سمت.
مجتهدزاده، پیروز؛ عسکری، سهراب (1384). جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک، تهران: دانشگاه پیام نور.
واعظی، محمود (1387). ژئوپلیتیک بحران در آسیای مرکزی و قفقاز، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی وزارت امورخارجه.
وبر، ماکس (1367). مفاهیم اساسی جامعه شناسی، ترجمه احمد صدارتی، تهران: نشر مرکز، چاپ اول.
ولی قلی زاده، علی؛ ذکی، یاشار (1387). «بررسی و تحلیل جایگاه ژئوپلتیکی و ژئواکونومیکی ایران برای کشورهایCIS »، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال چهارم، شماره 3، پاییز و زمستان.
ویسی، هادی (1385). تفکر ژئواکونومی 21 و تأثیر آن بر امنیت جمهوری اسلامی ایران (مطالعه ی موردی انتقال گاز به هند)، پایان نامه ی دوره‌ی کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس.
Anderson Evan & Anderson Liam, Strategic minerals, (Newyork: John Wiley sons, 1998),p: 2.
Cummings, bruc (1991), Explaining the t
Luttwak Edward. N(1990) From geopolitics to geo economics: Logic of conflict grammar of commerce. from the national interest.In: O Tuathail, G& others. the geopolitics reader, (London: Routledge 1998),p: 125.
Glassner martin & Fahrer chuck, political geography, (USA: John Wiley & sons,inc 2004), p: 271.
Brown, Seymon (1991), Explaining the transformation of world politics; International  journal, VOL, XL VI, NO.2.
Shshram Chubin.(1992), The Geoplitics of the Southern Repuplics; International Affairs; Vol.IV,No.2.
https://www.hamshahrionline.ir/news/86293/