نوع مقاله : مقاله علمی- پژوهشی مستقل

نویسندگان

1 دانشیار روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد روابط بین الملل، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

چکیده

انقلاب اسلامی ایران تحولی جدی در روابط بین الملل پدید آورد. با این تحول، نظریه های رایج در روابط بین الملل از تحلیل سیاست خارجی ایران عاجز ماندند. زیرا با پیروزی انقلاب اسلامی عنصر جدیدی به نام مذهب وارد عرصه سیاست خارجی شد. عاملی که هیچکدام از نظریه های مذکور قادر به تحلیل نقش آن نبودند. برای رفع این نقیصه از مناظره چهارم روابط بین الملل نظریه سازه انگاری متولد شد. ولیکن از آنجا که دارای مبانی غربی است قادر به تحلیل سیاست خارجی ایران در همه عرصه های روابط بین الملل نیست. سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با رویکردی اسلامی، انتقادی و تجدید نظرطلب نیازمند ارائه نظریه ای بومی و اسلامی است. در این راستا، نظریه اسلامی روابط بین الملل بهترین دریچه برای تحلیل و تبیین سیاست خارجی ایران در راستای امت محوری و استقرار نظم جهانی عادلانه می باشد. این پژوهش با شناسایی اصول 14 گانه نظریه اسلامی روابط بین الملل در پی پاسخ به این پرسش اساسی است که چگونه کاربست نظریه اسلامی روابط بین الملل برای تحلیل و تبیین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران امکان پذیر است؟

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Foreign Policy of the Islamic Republic of Iran and the Islamic Theory of International Relations: Transition from Western Theories

نویسندگان [English]

  • Majid Abbasi 1
  • masoomeh jamali 2

1 Associate Professor of International Relations, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran

2 Graduate of International Relations, Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The Islamic Revolution of Iran brought about a serious change in international relations. With this development, current theories in international relations failed to analyze Iran's foreign policy. Because with the victory of the Islamic Revolution, a new element called religion entered the field of foreign policy. A factor that none of these theories could analyze its role. To address this shortcoming, constructivist theory was born from the Fourth Debate on International Relations. However, because it has Western foundations, it is not able to analyze Iran's foreign policy in all areas of international relations. The foreign policy of the Islamic Republic of Iran with an Islamic, critical and revisionist approach requires the presentation of a native and Islamic theory. In this regard, the Islamic theory of international relations is the best window to analyze and explain Iran's foreign policy in the direction of the nation-centered and the establishment of a just world order. By identifying the 14 principles of Islamic theory of international relations, this study seeks to answer the fundamental question of how the application of Islamic theory of international relations to analyze and explain the foreign policy of the Islamic Republic of Iran is possible?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Foreign policy
  • Islamic theory of international relations
  • the principle of justice
  • national interests
ابراهیم زاده آملی، عبدالله (1386). «انسان در  نگاه اسلام و اومانیسم»، مجله قبستان، صص 70-51.
ابراهیمی، شهروز، ستوده، علی اصغر، شیخون، احسان (1389). «رویکرد اسلامی به روابط بین الملل در مقایسه با رویکردهای رئالیستی و لیبرالیستی»، فصلنامه دانش سیاسی، پاییز و زمستان، شماره دوم، سال ششم، صص 42-5.
ابن تراب، مریم (1385). «اصل عدالت اجتماعی در سیستم قانونگذاری اسلامی»، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی: پروتال جامع علوم انسانی، صص 27-1.
احمدی، بابک (1387). کتاب تردید، تهران: نشر مرکز، چاپ هفتم.
ازغندی، سید علیرضا (1378). «تنش زدایی در سیاست خارجی، مورد: جمهوری اسلامی ایران»، مجله سیاست خارجی، زمستان، شماره 4، سال سیزدهم، صص 1047- 1035.
اژه ای، جواد (1385). «انسان قرآن از دیدگاه فردی و اجتماعی»، مجله روان شناسی و علوم تربیتی ویژه فلسفه تعلیم و تربیت، شماره 3و 4، صص 23- 1.
اسماعیل یحیی، عثمان (1389). «جایگاه توحید در دین اسلام»، میثاق امین، ترجمه علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، پاییز، شماره 16، صص 61-41.
امینی، محمد امین (1390). «اصل همزیستی مسالمت آمیز با غیر مسلمانان در اسلام»، ماهنامه معرفت، شهریور، شماره 165، سال بیستم، 52- 35.
بایبوردی، اسماعیل و کریمیان، علیرضا (1398). «روابط دوجانبه فرهنگی و اجتماعی ایران و ایالات متحده آمریکا از ابتدا تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران (1979-1829 میلادی)»، فصلنامه راهبرد سیاسی، دوره 3، شماره 11، صص 25-62.
بشیری، ابوالقاسم، غروری، سید محمد، فتحی آشتیانی، علی (1388). «بررسی مفروضه های اساسی درباره ماهیت انسان از دیدگاه روان شناسی و اسلام»، روان شناسی و دین، بهار، شماره پنجم، سال دوم ، صص 47-7.
تسخیری، محمد علی (1384). «اسلام و روابط بین الملل»، گلستان قرآن، نیمه اول فروردین، شماره دویست و دو، صص 17-14.
جبرئیلی، محمد صفر (1376). «کلیات و کتابشناسی شناخت»، نامه مفید، بهار، شماره 9، صص 246- 227.
جمشیدی، محمد حسین (1380). «آزادی و اختیار انسان با تکیه بر دیدگاه حکمای مسلمان»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، زمستان، شماره 54،  صص 76-55.
جنیدی، رضا و ملائی، مسعود (1398). «راهبردهای مبتنی بر قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در مقابله با قدرت هوشمند ایالات متحده آمریکا»، فصلنامه راهبرد سیاسی، دوره 3، شماره 8، صص 65-89.
جهانگیری، سعید و اطهری، سید اسدالله (1397). «بررسی تاثیر موقعیت ژئوپلیتیک ایران بر سیاست خارجی (قبل و بعد از انقلاب اسلامی)»، فصلنامه راهبرد سیاسی، دوره 2، شماره 6، صص 55-77.
چهرآزاد، سعید (1398). «وانموده های سیاستگذارانۀ پسا دفاع مقدس در حیطه روابط خارجی ایران»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، سال 5، شماره 4، صص 127-144.
خدابخشی، لیلا؛ ازغندی، علیرضا و هرمیداس باوند، داوود (1398). «بررسی مقایسه‌ای راهبرد ایران و عربستان در بحران سوریه با تکیه بر نظریۀ نوواقع‌گرایی»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، سال 5، شماره 3، صص  21-47.
خسرو پناه، عبدالحسین (1379). «نظریه المعرفه»، فصلنامه ذهن، پاییز، شماره ۳، سال اول.
خواجه سروی، غلامرضا (١٣٩١). «نسبت انقلاب اسلامى ایران با بیداری اسلامى: وجه تشابه وتمایز»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامى، سال ٩، شماره ٢٨.
دارا، جلیل و خاکی، محسن (1397). «جایگاه شبکه مسلمانان میانه‌رو در اعمال قدرت نرم آمریکا؛ با تأکید بر جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، دوره 8، شماره 1، صص 56-77.
دهشیری، محمدرضا (1378). «آرمان گرایی و واقع گرایی در سیاست خارجی از دیدگاه امام خمینی(ره)»، فصلنامه سیاست خارجی، تابستان، شماره 2، سال سیزدهم، صص356-329.
دهقانی فیروز آبادی، سید جلال (1389 الف). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: نشر سمت، چاپ سوم.
دهقانی فیروز آبادی، سید جلال (1390). «نظریه اسلامی سیاست خارجی: چارچوبی برای تحلیل سیاست خارجی ایران»، فصلنامه بین المللی روابط خارجی، شماره اول، سال سوم،  صص 47- 7.
دهقانی فیروزآبادی ، سید جلال (1391). «الگوی نظم جهانی در نظریه اسلامی بین الملل»، فصلنامه پژوهش های روابط بین الملل، دوره نخست، شماره سوم، صص47-9.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1388). «امنیت هستی شناختی در سیاست خارجی ایران»، فصلنامه بین المللی روابط خارجی، شماره اول، سال اول، صص 76-41.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1389ب). «مبانی فرانظری نظریه اسلامی روابط بین الملل»، فصلنامه بین المللی روابط خارجی، شماره ششم، سال دوم، صص 96-49.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1389ج). «چگونگی و چیستی نظریه اسلامی روابط بین الملل»، پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره دوم، سال پنجم، صص 142-111.
ذولفقاری، مهدی و دشتی، فرزانه (1397). «مؤلفه‌ها و ظرفیت‌های قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در دیپلماسی فرهنگی»، فصلنامه مطالعات قدرت نرم، دوره 8، شماره 2، صص 127-154.
رمضانی، روح الله (1388). «درک سیاست خارجی ایران»، فصلنامه بین المللی روابط خارجی، شماره اول، سال اول، صص 20-11.
رمضانی، روح الله (1392). چارچوبی تحلیلی برای بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ترجمه علیرضا طیّب، تهران: نشر نی، چاپ هفتم.
زاهد زاهدانی، سید سعید (1369). «رابطه فرد و جامعه: مقایسه دو دیدگاه»، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، بهار، دوره پنجم، شماره دوم، صص 19-5.
زیبایی نژاد، مریم (1398). «احیای انگاره‌های مهم هویتی در پرتو انقلاب اسلامی ایران»، فصلنامه پژوهش های انقلاب اسلامی، دوره 8، شماره 29، صص 187-206.
سپهری، یدالله؛ عباسی، مصیب و حسینی آهنگری، سید حسن (1398). «پیامدهای تقابل ایران و آمریکا»، فصلنامه پژوهش های انقلاب اسلامی، دوره 8، شماره 29، صص 119-136.
سریع القلم، محمود (1379). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: بازبینی نظری و پارادایم ائتلاف، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک، چاپ اول.
سریع القلم، محمود (1381). «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: نقد نظری و طرح ائتلاف»، مجلس و پژوهش، مهر، شماره 35، سال 9، صص 82-65.
سعیدی مهر، محمد، مقدس، سعید (1391). «بررسی نظریه علامه طباطبائی در باب سازگاری ضرورت علّی و اختیار انسان»، حکمت معاصر، پاییز و زمستان، شماره دوم، سال سوم، صص 123-99.
سید هاشمی، سید محمد اسماعیل و موسوی خو، سید صفی اله (1390) «اراده الهی و نسبت آن با اختیار انسان از دیدگاه امام خمینی (ره)»، فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی آینه معرفت، زمستان، صص 21-1.
شجاعی، محمد صادق (1386). «شناخت از منظر فلسفه، روان شناسی و اسلام»، ماهنامه معرفت، آبان، شماره 119، صص 100- 81.
طاهایی، سید جواد (1387). درآمدی بر مبانی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، چاپ اول.
طاهری سرتشنیزی، اسحاق، عزیز خانی، احمد (1390). «انسان شناسی پست مدرن و نقد آن از منظر آموزه های دینی»، انسان پژوهی دینی، بهار و تابستان، شماره25، سال هشتم، صص 57- 35.
علیخانی، علی اکبر (1390). «مبانی و اصول روابط بین الملل در اسلام»، فصلنامه پژوهشهای روابط بین الملل، پاییز، دوره نخست،شماره یکم، صص38-11.
قربانی، قدرت الله (1386). «علیّت از منظر تجربه‌گرایان غربی و نقد آن از دیدگاه حکمت متعالیه»، فصلنامه اندیشۀ نوین دینی، تابستان، شماره نهم، سال سوم، صص 197ـ161.
قوام، عبدالعلی (1389). روابط بین الملل، نظریه ها و رویکردها، تهران، نشر سمت: چاپ چهارم.
کاظمی، پریسا و بشیری، اکبر (1398). «سازوکارهای تضمین حقوق بنیادین بشر در نظام حقوقی عمومی ایران»، دو فصلنامه مطالعات حقوق بشر اسلامی، دوره 8، شماره 16، بهار و تابستان، صص 140-119.
کاویانی، محمد هادی (1391). «قاعده لاضرر و تعارضات فرد و اجتماع در جامعه»، مجله پژوهش های فقهی، بهار و تابستان، دوره هشتم، شماره اول، صص 104-71.
کبیری، ابوالحسن و کاویانی فر، پیمان (1398). «اولویت‌بندی تهدیدات جمهوری اسلامی ایران از طریق آسیای مرکزی و راهکارهای مقابله با آن»، فصلنامه مطالعات دفاع مقدس، دوره 5، شماره 4، صص 51-70.
ماحورزی، رضا (1391). «تحلیلی بر مفهوم جوهر به مثابه ((اساس)) جزئی های انضمامی»، فصلنامه فلسفه و کلام، پاییز، دوره 2، شماره 4، صص 22-1.
مصباح، مجتبی (1386). «درآمدی بر احتمال معرفت شناختی»، معرفت فلسفی، بهار، شماره سوم، سال چهارم، صص 166- 127. 
مغربی، محمد (بی تا). «اصل علیت در اندیشه فلاسفه اسلامی». فروغ اندیشه، شماره های 2و 3، صص 86-76.
موسوی مبلغ، سید محمد حسین (1378). «شناخت در قرآن از نگاه شهید مطهری»، پژوهش های قرآنی(ویژه شهید مطهری)، شماره ۱۷-۱۸، بهار و تابستان.
نوروزی فیروز، رسول (1390). «مسأله یابی جایگاه دین در روابط بین الملل»، فصلنامه علوم سیاسی، زمستان، شماره پنجاه و ششم، سال چهاردهم، صص 39-1.
یزدان فام، محمود (1392). بررسی متون سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ اول.
یوسفی راد، مرتضی (1391). «فلسفه ی سیاسی اسلام: امکان یا امتناع»، علوم سیاسی، بهار، شماره پنجاه و هفتم، سال پانزدهم، 108-87.
Andersson, Jonas (2009). “Is Iran an Islamic State? A comparison between the Islamic Shia Islamic Theory of State and Ayatollah Khomeini’s Islamic Republic of Iran”, JÖ N K Ö P I N G international business school (JÖN KÖPING UNIVERSITY), June, Pp 1- 58.
Dehshiri. M. R & M.R. Majidi (2009) “Iran’s Foreign Policy in Post-Revolution Era: A Holistic Approach”, The Iranian Journal of International Affairs, Vol. XXI, No.1-2: Winter-Spring, Pp101- 114.
Salehzadeh, Allan (2013). “IRAN’S DOMESTIC AND FOREIGN POLICIES”, National Defence University, Department of Strategic and Defence Studies, Pp. 1- 42.